Elk voorjaar is het weer raak: niesbuien, jeukende ogen en een verstopte neus. Voor steeds meer mensen lijkt hooikoorts elk jaar heftiger te worden.
En hoewel veel vingers wijzen naar het veranderende klimaat of de toename van pollen in de lucht, blijkt er nog een andere – minder bekende – boosdoener te zijn: stikstof.
Nieuw onderzoek uit België legt namelijk een directe link tussen stikstofvervuiling en verergerde allergische klachten. En dat heeft alles te maken met hoe stikstof de natuur beïnvloedt.
Pollen worden krachtiger door stikstofvervuiling
Onderzoekers van de KU Leuven hebben vastgesteld dat stikstofvervuiling ervoor zorgt dat het pollenseizoen niet alleen langer duurt, maar dat de pollen zelf ook krachtiger en agressiever worden.
Dat is slecht nieuws voor mensen met hooikoorts, want die krijgen dus niet alleen méér pollen te verwerken, maar ook pollen die hun immuunsysteem harder triggeren.
Wat maakt deze pollen dan zo anders? Ze bevatten hogere concentraties aan eiwitten waar allergische reacties op plaatsvinden. Hierdoor wordt het lichaam overactief bij blootstelling, wat leidt tot de bekende klachten: niezen, verstopte neus, hoesten, jeukende ogen en vermoeidheid.
Zes keer zoveel pollen door kunstmest
In het Belgische onderzoek werden graslanden geanalyseerd, zowel bemeste als onbemeste gebieden. De verschillen waren opvallend. Grassen in met stikstof bemeste gebieden produceerden maar liefst zes keer zoveel pollen als op onbemeste stukken land.
Daarnaast werden de pollen uit deze gebieden getest op hun effect op immuuncellen van hooikoortspatiënten. De reacties waren schrikbarend: de cellen reageerden ruim vijf keer zo sterk op pollen uit stikstofrijke gebieden. Bovendien hadden proefpersonen een verhoogd niveau van allergie-gerelateerde antistoffen in hun bloed.
Dat alles wijst erop dat bemeste pollen een veel agressiever effect hebben op het lichaam dan “normale” pollen.
Hoe stikstof het ecosysteem verandert
De gevolgen van stikstofvervuiling gaan verder dan alleen allergieën. Het hele ecosysteem verandert door de overmaat aan stikstof. Grassen profiteren het meest van deze extra voedingsstoffen en nemen daardoor snel de overhand in het landschap.
In bemeste gebieden bestaat tot wel 61% van de vegetatie uit gras, terwijl dat in onbemeste natuurgebieden minder dan een derde is. Door deze dominantie van gras verdwijnen veel andere plantensoorten, wat leidt tot minder biodiversiteit.
En minder biodiversiteit betekent ook minder bloeiende planten die de hoeveelheid pollen in evenwicht kunnen houden. Het gevolg? Een explosie van pollen afkomstig van grassoorten – precies de soorten waar veel mensen allergisch voor zijn.
Niet alleen een probleem voor België
Hoewel dit onderzoek uit België komt, speelt stikstofvervuiling ook in de rest van Europa een grote rol. Jaarlijks komt er gemiddeld meer dan 20 kilogram stikstof per hectare vrij, terwijl de ecologisch veilige grens tussen de 5 en 10 kilogram ligt. In sommige kwetsbare natuurgebieden in Europa ligt die belasting zelfs nog hoger.
De effecten daarvan zijn niet alleen zichtbaar in natuurgebieden, maar ook merkbaar in het dagelijks leven. Meer stikstof betekent meer pollen, die bovendien sterker zijn. Dat vertaalt zich direct in zwaardere en langdurigere hooikoortsklachten.
Bomen en onkruid: ook gevoelig voor stikstof?
Hoewel het onderzoek zich richtte op gras, verwachten wetenschappers dat ook pollen van bomen en onkruid beïnvloed worden door stikstofvervuiling. Soorten als berk, bijvoet en ambrosia kunnen mogelijk net zo agressief worden als gras bij een overvloed aan stikstof.
De effecten hiervan zijn nog niet volledig in kaart gebracht, maar de eerste aanwijzingen zijn er. Wetenschappers waarschuwen dan ook dat zonder ingrijpen het pollenseizoen niet alleen langer zal duren, maar ook veel intensiever zal worden.
En dat geldt niet alleen voor mensen die al allergisch zijn – ook de kans om hooikoorts te ontwikkelen lijkt toe te nemen.
Wat kun je zelf doen tegen hooikoorts?
Hoewel stikstofuitstoot iets is dat op beleidsniveau moet worden aangepakt, zijn er gelukkig wél manieren waarop je zelf je hooikoortsklachten kunt verminderen. Een paar praktische tips:
-
Check dagelijks de pollenverwachting via apps of websites, zodat je weet wanneer het risico op klachten het grootst is.
-
Douche en was je haar voor het slapengaan om pollen van je huid en haren te verwijderen.
-
Houd ramen en deuren gesloten tijdens piekmomenten, vooral in de vroege ochtend en avond.
-
Draag een zonnebril buiten om je ogen te beschermen tegen rondvliegende pollen.
-
Gebruik luchtreinigers of pollenfilters in huis om de luchtkwaliteit te verbeteren.
Een bredere kijk op gezondheid en milieu
Het onderzoek benadrukt dat hooikoorts niet zomaar een vervelende allergie is, maar een symptoom van een groter milieuprobleem. De link tussen gezondheid en milieu wordt steeds duidelijker: hoe meer we het ecosysteem uit balans brengen, hoe groter de impact op ons lichaam.
Zeker bij allergieën speelt dit een steeds grotere rol. Wat ooit een seizoensgebonden ongemak was, verandert langzaam in een chronische aandoening voor een groeiende groep mensen.
En zolang de stikstofuitstoot op dit niveau blijft, lijkt de situatie er voorlopig niet beter op te worden.
De toekomst van hooikoorts: hoe nu verder?
Wetenschappers roepen op tot meer onderzoek naar de invloed van stikstof op andere allergieën en op de gezondheid in het algemeen.
Tegelijkertijd is het duidelijk dat er beleidsmaatregelen nodig zijn om de stikstofuitstoot terug te dringen. Niet alleen om natuurgebieden te beschermen, maar ook om de gezondheid van de bevolking te waarborgen.
Hooikoorts mag dan seizoensgebonden zijn, de gevolgen van stikstofvervuiling zijn dat allang niet meer. Tijd om niet alleen zakdoekjes in te slaan, maar ook beleid dat écht werkt tegen deze stille, maar impactvolle boosdoener.
